Καθάρματα στην Αρχαία Ελλάδα

Ο Χριστός, ο Ιούδας, τα καθάρματα, και οι ανθρωποθυσίες στην Αρχαία Ελλάδα | The Roots of an Easter Tradition

Θα φανταζόσασταν ποτέ ότι το κάψιμο του Ιούδα είναι ένα πανάρχαιο Ελληνικό έθιμο, με την διαφορά ότι τότε καιγόταν πραγματικός άνθρωπος και όχι ομοίωμα του; Φυσικά τότε, ούτε Ιούδα τον έλεγαν, ούτε ο λόγος για το κάψιμο του ήταν ότι πρόδωσε τον Χριστό...

Σε πολλές πόλεις της Αρχαίας Ελλάδας, κατά την διάρκεια του μήνα Θαργηλιώνα (15 Μάϊου - 15 Ιουνίου) εορτάζονταν τα Θαργήλια... Ήταν γιορτές προς τιμήν της Αρτέμιδος, η οποία είχε - σύμφωνα με τις τότε παραδόσεις - γεννηθεί στις 6 του μήνα, και του Απόλλωνα, ο οποίος είχε γεννηθεί στις 7.

Κατά την διάρκεια της πρώτης μέρας της γιορτής, λάμβανε χώρα ένα είδος τελετουργικού καθαρμού... Σύμφωνα, λοιπόν, με τις απόψεις τις εποχής εκείνης, η πόλη μολυνόταν όλο τον χρόνο από τις άδικες πράξεις των κατοίκων της... Αυτό μπορούσε να επισύρει την τιμωρία από τους Θεούς... Για να μην συμβεί αυτό οι κάτοικοι επέλεγαν δύο ανθρώπους, τους "φαρμακούς". Μπορούσαν να είναι είτε δύο άντρες ή ένας άντρας και μία γυναίκα, αλλά σε κάθε περίπτωση ο ένας αντιπροσώπευε το αντρικό φύλο και είχε κρεμασμένο στον λαιμό μια αρμαθιά από ξερά σύκα με μαύρο χρώμα και ο άλλος το γυναικείο φύλο, φέροντας μια αρμαθιά από ξερά σύκα με άσπρο χρώμα...

Οι φαρμακοί ονομάζονταν και "καθάρματα", καθώς έφερναν τον καθαρμό της πόλης από το μίασμα. Συνήθως διαλέγονταν κακοποιοί, που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο. Αυτός είναι και ο λόγος που η λέξη "κάθαρμα" έχει πάρει την σημερινή της σημασία...

Τους φαρμακούς τους περνούσαν, λοιπόν, από όλη την πόλη για να πάρουν επάνω τους το μίασμα που υπήρχε και μετά τους έριχναν στη θάλασσα και, όταν έβγαιναν, τους υποχρέωναν να απομακρυνθούν από την πόλη. Υπάρχουν, πάντως, γραπτές μαρτυρίες πως τους φαρμακούς στο τέλος της περιφοράς τους έκαιγαν και διασκόρπιζαν τη στάχτη τους στη θάλασσα ή την πετούσαν έξω από τα σύνορα της πόλης. Σε πιο παλιές εποχές οι φαρμακοί προσφέρονταν μόνοι τους για την κάθαρση των συμπολιτών τους.


Το κάψιμο του Ιούδα στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης...


Δείτε τώρα την ομοιότητα της τελετής των φαρμακών με το Κάψιμο του Ιούδα στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης.... Οι νέοι του χωριού περιφέρουν το ομοίωμα σε ολόκληρο το χωριό... Στην συνέχεια ακολουθεί η Δίκη του Ιούδα, όπου ο κάθε κάτοικος κατηγορεί τον Ιούδα για κάθε κακό που συνέβει στο χωριό... Για παράδειγμα, ο Ιούδας κατηγορήθηκε για την πτώση του Στεγάστρου του Προϊστορικού Οικισμού του χωριού, τις καθυστερήσεις στην ανακατασκευή του, μέχρι και για την βύθιση του Sea Diamond πριν από τρία χρόνια... Αφού, λοιπόν, πήρε πάνω του όλο το κακό, οδηγείται στην πυρά...

Τώρα, υπάρχουν και άλλα ενδιαφέροντα σημεία στην ιστορία... Είναι άραγε τυχαίο ότι ο Ιούδας φέρεται να έχει κρεμαστεί από μία συκιά; Σύκα μεταφέρουν και οι φαρμακοί...

"Σε πιο παλιές εποχές οι φαρμακοί προσφέρονταν μόνοι τους για την κάθαρση των συμπολιτών τους"... Άρα κι ο Χριστός έπαιξε το ρόλο του "φαρμακού" αίροντας τις αμαρτίες του κόσμου...

Σε γενικές γραμμές, πάντως, το κάψιμο του Ιούδα ανάγεται στις παραδόσεις της κατηγορίας "αποδιοπομπαίος τράγος", οι οποίες υπήρχαν και υπάρχουν ακόμα σε πολλούς λαούς (για παράδειγμα η καύση του ομοιώματος του Αμάν κατά την διάρκεια της Εβραϊκής εορτής του Πουρίμ ή η καύση του ομοιώματος του Guy Fawkes την Νύχτα της Φωτιάς στην Βρετανία).



Η καύση του Εβραίου, η "διπλωματία της κανονιοφόρου", και το εξώφυλλο του FOCUS...


Λόρδος Palmerston

To 1849, το κάψιμο του Ιούδα ή "κάψιμο του Εβραίου", όπως αποκαλείται ενίοτε, οδήγησε σε ναυτικό αποκλεισμό της χώρας μας από την Βρετανία... Εκείνη την χρονιά η Ελληνική κυβέρνηση είχε απαγορεύσει το έθιμο, το οποίο ελάμβανε χώρα μετά την περιφορά του επιταφίου, εξαιτίας της επίσκεψης τότε στην χώρα του Γαλλοεβραίου τραπεζίτη Jakob Mayer Rothschild... Ο λαός αποφάσισε να τελέσει το έθιμο την Δευτέρα της Διακαινισίμου στου Ψυρρή... Επενέβει, όμως, η αστυνομία και έγιναν επεισόδια...

Κοντά στο σημείο που θα γινόταν το έθιμο υπήρχε το σπίτι του Ισπανοεβραίου Δον Πατσίφικο, ο οποίος το 1836 είχε διοριστεί πρόξενος της Πορτογαλίας στην Αθήνα, αλλά είχε παυθεί το 1842 λόγω καταχρήσεων. Εικάζεται ότι ο Πατσίφικο έκανε κάποιο υποτιμητικό σχόλιο προς τον όχλο προκαλώντας την μήνιν του... Ο όχλος εισέβαλε στο σπίτι του Πατσίφικου, το οποίο και λεηλάτησε... Ο Πατσίφικο κατέφυγε στην πρεσβεία της Βρετανίας, της οποία την υπηκοότητα είχε πάρει πρόσφατα... Ο Βρετανός πρέσβης απέτησε από την Ελληνική κυβέρνηση να καταβάλει στον Πατσίφικο το αστρονομικό τότε ποσό των 886.736 δραχμών και 57 λεπτών (το παλάτι του Όθωνα άξιζε πολύ λιγότερα χρήματα). Η κυβέρνηση αρνήθηκε παραπέμποντας το θέμα στην δικαιοσύνη... Ο Υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας, Λόρδος Palmerston, απαίτησε εκ νέου την άμεση καταβολή της αποζημίωσης, αλλά πάλι έλαβε την αρνητική απάντηση της Ελληνικής κυβέρνησης... Τότε η Βρετανία προχώρησε σε ναυτικό αποκλεισμό κατά της Ελλάδος και σε κατάσχεση πολεμικών και εμπορικών πλοίων... Ο αποκλεισμός κράτησε τρεις μήνες και άρθηκε λόγω της έντονης αντίδρασης των άλλων προστάτιδων δυνάμεων, δηλαδή της Γαλλίας και της Ρωσίας και αφού πρώτα συμφώνησε η Ελλάδα να πάει το θέμα της αποζημίωσης σε διεθνή διαιτησία προκαταβάλλοντας, όμως, στην Βρετανία το ποσό των 330.000 δραχμών. Η επιτροπή διαιτησίας εξακρίβωσε πως η ζημία που είχε υποστεί ο Πατσίφικο ήταν μόλις 3.750 δραχμές, με αρκετές αμφιβολίες, αφού και ο ίδιος δεν μπόρεσε να αποδείξει το τρόπο απόκτησης των καταλογιζομένων ειδών. Η Ελληνική κυβέρνηση κατέβαλε στον Πατσίφικο το ποσόν των 3.750 δραχμών και επεστράφη σε αυτήν το υπόλοιπο ποσό εκ 330.000 δραχμών που είχε εν τω μεταξύ καταθέσει στην Αγγλία...

Στην Αγγλία το θέμα απέκτησε τεράστιες διαστάσεις, ιδιαίτερα μετά την ανάκληση του Γάλλου πρεσβευτή από το Λονδίνο στην Γαλλία. Η Βουλή των Λόρδων καταδίκασε την ενέργεια του Υπουργού Εξωτερικών, ενώ η Βουλή των Κοινοτήτων αναίρεσε την καταδίκη. Ο Πάλμερστον υπερασπίστηκε τις ενέργειές του και την γενικότερη εξωτερική πολιτική του, που υιοθετούσε την υπεράσπιση οποιουδήποτε Βρετανού πολίτη με όλα τα μέσα, με μια ομιλία πέντε ωρών γνωστή ως Civis Romanus sum (Είμαι Ρωμαίος πολίτης). Στην ομιλία αυτή οι Έλληνες περιγράφονται με πολύ πιο μελανά χρώματα από ό,τι στο γνωστό πρόσφατο άρθρο του Γερμανικού περιοδικού FOCUS...

Η ιστορία θεωρεί, παραδόξως, τον Λόρδο Πάλμερστον φιλέλληνα. Η στάση του στα γεγονότα οφείλεται στην απέχθια του προς τον τότε βασιλέα Όθωνα και στην προσπάθεια του για επιβολή στην Ελλάδα φιλοβρετανικής πολιτικής αντί της μέχρι τότε φιλορωσικής...


Κύριες πηγές: Θεογονία και Βικιπαίδεια
Η φωτογραφία του Λόρδου Πάλμερστον είναι, επίσης, από την Αγγλική Βικιπαίδεια
Don Pacifico Speech

[ENG] Jesus Christ, Judas, and human sacrifices in Ancient Greece: Could you imagine that the Burning of Judas is an ancient Greek custom, with the difference that during the ancient times they were burning a real human being and not an effigy of it? Of course neither he was called Judas, nor the reason for his burning was that he betrayed Jesus Christ... In many Ancient Greek cities, during the month "Thargeliona" (15th May - 15th June) the people were celebrated the "Thargelia", which were celebrations to honour Goddess Artemis - who was believed that she was born on the sixth of this month - and Apollo, who was born on the 7th. During the first day of the feast, a kind of ritual purification was taking place... According to the beliefs, the city was "polluted" throughout the year by the unjust actions of its residents... This could bring punishment from the gods... To avoid this punishment, residents chose two people, who they were called "pharmakoi". Could be either two men or one man and one woman, but in any case, the one was representing the male sex and had around his neck a bunch of black dried figs, and the other was representing the female sex, carrying a bunch of white dried figs... "Pharmakoi" were known also as "katharmata" (in Ancient Greek the word had to do with "cleaning" (cathartic), while in modern Greek it means "bastards"), because they brought the cleansing of the city from the "miasma" (dirt). Usually the city was picking criminals who were sentenced to death. That is why the word "katharma" had taken its present meaning... "Pharmakoi" were, then, carried around the city to absorb the whole city's "miasma" and then they were thrown into the sea, and, when they were coming out, they were forced to evacuate the city. There are, however, written evidence that at the end the "pharmakoi" were burned and their ashes were thrown at the sea or outside the city limits. In older times "pharmakoi" offered themselves to clean up their fellow citizens... Anthropologists generalize these type of activities as "scapegoating rituals" and they are common in many societies and religions: Like the burning of the effigy of Haman during the Jewish celebration of Purim and the burning of the effigy of the catholic rebel Guy Fawkes in Great Britain... The burning of Judas at Akrotiri of Santorini: There are a lot of similarities of the old ancient custom of "farmaki" and the customary Burning of Judas at Akrotiri of Santorini during Easter Sunday... Firstly the effigy of Judas is carried around the whole village... Then the Trial of Judas follows, where every resident blames Jude for every bad thing that happened in the village... For example, Judas was blamed this year for the collapse of the roof of the under construction shelter above the prehistoric city of Akrotiri, the delays in its reconstruction, even for the sinking of the Sea Diamond cruiser that happened three years ago... Bearing all the evil from the village, Judas is taken to his burning... There are also some other interesting points in this story... Is it a coincidence that Judas was allegedly hanged from a fig tree? "Pharmakoi" were bearing figs... "In older times "pharmakoi" offered themselves to clean up their fellow citizens": So Jesus also played the role of a "pharmakos" by removing the sins of the world... The "Burning of the Jew", the "gunboat diplomacy" and the cover of FOCUS magazine: In 1849, the Burning of Judas, or "Burning of the Jew", as it is called sometimes, had led to a naval blockade of Greece from Britain.. In that year the Greek government had banned the custom, which usually was taken place after the procession of the epitaph, due to the visit of the French - Jew banker Jakob Mayer Rothschild... The people decided to perform the custom in the Easter Monday in Psirineighbourhood of Athens... The police intervened, though, and the were episodes...Near the place where the custom was going to take place there was the home of Don Pacifico, aSpanish - Jew, who, in 1836, was appointed consul of Portugal in Athens, but was dismissed in 1842 because of malversation. It is assumed that Pacifico made a derogatory comment to the mob, causing its wrath... The mob invaded Pacifico's home and ravaged it... Pacifico fled to the Embassy of Britain, whose nationality had taken recently... The British ambassador requested from the Greek government to pay the astronomical - for that times - amount of 886,736 drachmas and 57 cent (even the palace of King Otto worth a lot money less). The government refused, referring the matter to the Greek courts... The British Foreign Secretary, Lord Palmerston, demanded again the immediate payment of the compensation, but again received a negative response from the Greek government... Then Britain started a sea blockade of Greece and seized naval and merchant vessels... The blockade lasted three months, and was lifted after the strong reaction of the other patron powers, namely Franceand Russia, and after Greece had agreed to take the issue of the damages in international arbitration and prepay a deposit of 330,000 drachmas to Britain. The arbitration board calculated finally that the injury that Don Pacifico suffered was only 3,750 drachmas, with many doubts though, since Pacifico failed to show how he acquired the allegedly lost items. The Greek government has paid the calculated amount to Pacifico and it was returned the remaining amount of 330,000 drachmas that it had deposited in England... In England the issue created a lot of discussion, especially after the withdrawal of the French ambassador from London to France, due to the undue use of power. The House of Lords condemned the action of the Minister of Foreign Affairs but later, the House of Commons set aside the conviction. The Palmerston defended his actions and the overall foreign policy that have taken over the defence of any British citizen by all means, in a five hours speech known as Civis Romanus sum ("I am a Roman citizen"). In this speech, the Greeks were described in a much worst way than in the known recent article in the German magazine FOCUS... History considers, paradoxically, Lord Palmerston as a philhellene. His attitude during the events was caused by his antipathy to the Bavarian King of Greece Otto and the attempt to impose pro-Britain policy in Greece instead of the existing pro-Russian one.

source: http://klearchosguidetothegalaxy.blogspot.gr/2010/04/roots-of-easter-tradition.html 

Τα Δελφικά παραγγέλματα

Με την έλευση του Νέου Έτους ευχόμαστε να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι.

Οι αρχαίοι μας πρόγονοι μας έχουν αφήσει σε παραγγέλματα πως μπορούμε να το επιτύχουμε

Τα Δελφικά παραγγέλματα

«”Εν δέ τω προνάω τά εν Δελφοΐς γεγραμμένα, εστίν ωφελήματα ανθρώποις».
Παυσανίας «Φωκικά»

Οι αρχαίοι Έλληνες ιερείς δεν έδιναν συμβουλές ούτε άκουγαν τις
εξομολογήσεις των πιστών, αλλά ασχολούνταν μόνο με την τέλεση των θυσιών
και των άλλων ιεροτελεστιών. Η ηθική εκπαίδευση και καθοδήγηση των
πολιτών ξεκινούσε μεν από τους παιδαγωγούς και παιδοτρίβες της νεαρής
ηλικίας, αλλά συνεχιζόταν αργότερα στα μαντεία, τα οποία, εκτός από τις
χρησμοδοτήσεις τους για τα μελλούμενα και τις θελήσεις των θεών, έδιναν και
ένα πλήθος ηθικών παραγγελμάτων και προτροπών συμβουλευτικού
χαρακτήρα για τα προβλήματα της καθημερινής ζωής. Περίoπτη θέση, βέβαια,
κατείχε σε όλα αυτά το διάσημο σε όλο τον κόσμο Μαντείο των Δελφών, του
οποίου τα ομώνυμα ηθικά παραγγέλματα είχαν καταγραφεί στους τοίχους του
προνάου του Ναού του Απόλλωνος, στο υπέρθυρο ή σε ακόμα σε διάφορες
στήλες που είχαν τοποθετηθεί περιμετρικά στις πλευρές του ναού. Στο αέτωμα
του ναού δέσποζαν τα τρία σπουδαιότερα Δελφικά Παραγγέλματα, τα οποία
εύκολα μπορούσε να διακρίνει ο πλησιάζων επισκέπτης:

 * Κάτω αριστερά το ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ (να γνωρίσεις τον εαυτό σου).
 * Κάτω δεξιά το ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ (να κάνεις τα πάντα με μέτρο,
αποφεύγοντας την υπερβολή).
 * Ανάμεσά τους, στη κορυφή, το περίφημο «ΕΝ ΔΕΛΦΟΙΣ Ε» (ή ΕΙ), για το
οποίο ο ιερέας των Δελφών Πλούταρχος έγραψε ολόκληρη πραγματεία («Περί
του εν Δελφοΐς Ε»), προσπαθώντας να ερμηνεύσει την απωλεσθείσα σημασία
του.

Στο βιβλίο του αυτό προτείνει διάφορες πιθανές ερμηνείες, μέσα από τις
απόψεις των ομιλητών στους διαλόγους του. Μερικοί απ’ αυτούς το συνδέουν
ερμηνευτικά ή αριθμολογικά με τον ίδιο το θεό Απόλλωνα ή ευρύτερα με τον
Πυθαγόρειο Αριθμό, την πρώτη και απόλυτη αιτία των πάντων. Μια άλλη
άποψη είναι ότι το ΕΙ έχει την έννοια του «εάν» ή ευχολογικά – παρακλητικά του «είθε». Ένας άλλος ομιλητής υποστηρίζει, με τη ίδια έννοια του «εάν», ότι
το «ΕΙ» προτείνεται από το θεό Απόλλωνα στους φιλοσοφούντες, διότι
«κανένα πράγμα δεν υπάρχει χωρίς αιτία και κανένας συλλογισμός χωρίς μία
λογική υπόθεση». Μια τελευταία άποψη, του Αμμωνίου, υποστηρίζει ότι το
Δελφικό «Ε» δε δηλώνει κανένα αριθμό, καμιά τάξη, σύνδεσμο ή ελλείπον
μόριο μιας λέξης, αλλά είναι μια προσαγόρευση και προσφώνηση του θεού
προς τον πλησιάζοντα επισκέπτη. Ο θεός χαιρετά τον επισκέπτη
αποτεινόμενος προς αυτόν με το «Γνώθι σαυτόν» και ο επισκέπτης απαντά με
το «ΕΙ» (Είσαι, Υπάρχεις), αναγνωρίζοντας την ύπαρξή του και «Είσαι Ένας»
(ΕΙ ΕΝ), διότι είναι ο Α-ΠΟΛΛΙΝ, αυτός δηλαδή που δεν είναι για τους
πολλούς.

Κατά την άποψή μας όλες αυτές οι ερμηνείες είναι ελλειμματικές και το «Ε» ή
«ΕΙ» θα πρέπει να αποτελεί και αυτό ένα ηθικό Παράγγελμα, όπως και τα δυο
άλλα εκατέρωθέν του, ή τουλάχιστον να τα συνοψίζει και ολοκληρώνει σε μια
αρμονική ισορροπούσα τριάδα. Με την απλή, άμεση ερμηνεία του σαν «Είσαι»
ή «Υπάρχεις» θα μπορούσε να σημαίνει ότι ΕΙΣΑΙ ή ΥΠΑΡΧΕΙΣ μόνον όταν
έχεις γνωρίσει πλήρως τον εαυτό σου και δρας ακολουθώντας τη «Μέση Οδό»
του μέτρου και της αρμονίας. Μια άλλη «αριθμητική» ερμηνεία του «Ε» θα
μπορούσε να προέρχεται από την ίδια τη μορφή του, η οποία αποτελείται από
τρία οριζόντια (όμοια) ευθύγραμμα τμήματα κι ένα τέταρτο κάθετο που τα
ενοποιεί, δημιουργώντας έτσι μαζί την ιερή Πυθαγόρεια Τετρακτίνα, η οποία
αποτελεί επίσης με αυτό τον τρόπο τη σύνθεση και ολοκλήρωση του «Γνώθι
σαυτόν» και του «Μηδέν ‘άγαν», έκαστο παράγγελμα των οποίων υποκρύπτει
επίσης μέσα του τη μεσότητα ή ισορροπία μιας δυάδας άκρων: Της άγνοιας και
δοκησισοφίας από τη μια μεριά και της έλλειψης και υπερβολής από την άλλη.

Τα Δελφικά Παραγγέλματα, που θεωρούνταν αρχικά σαν προτροπές και
«λόγοι» του ίδιου του θεού Απόλλωνα, αποδόθηκαν αργότερα στους
περίφημους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας (Θαλή το Μιλήσιο, Πιττακό το
Μυτιληναίο, Βίαντα τον Πρηνέα, Σόλωνα τον Αθηναίο, Κλεόβουλο το Ρόδιο,
Περίανδρο τον Κορίνθιο και Χίλωνα το Λακεδαιμόνιο). Το Μαντείο των
Δελφών έπαιξε γενικά έναν περισπούδαστο ρόλο στην ηθική εκπαίδευση του
ελληνικού γένους με βάση τα πρότυπα του Λόγου (Σοφίας ή Αυτογνωσίας), του
Μέτρου και του Ρυθμού, με άλλα λόγια του Κάλλους της Απολλώνειας
διδασκαλίας, η οποία συνοψίζεται στα τρία προαναφερθέντα μέγιστα αποφθέγματα-παραγγέλματα του ΕΝ ΔΕΛΦΟΙΣ ΕΙ, του ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ και
του ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ.

Γενικότερα, τα Δελφικά παραγγέλματα είναι λιτές αποφθεγματικές εκφράσεις,
δύο έως πέντε λέξεων, μεστές σοφίας, με συμβουλευτικό και προτρεπτικό
χαρακτήρα που επιτάσσουν την αρετή και δημιουργούν από μόνα τους,
συνολικά, μια πλήρη ηθική διδασκαλία.

 1. ΕΠΟΥ ΘΕΩ. Να ακολουθούμε τον θεό.
 2. ΘΕΟΥΣ ΣΕΒΟΥ. Να σεβόμαστε τους θεούς.
 3. ΓΟΝΕΙΣ ΑΙΔΟΥ. Να σεβόμαστε τους γονείς μας.
 4. ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΝ ΑΙΔΟΥ. Να σεβόμαστε τους μεγαλύτερους.
 5. ΙΚΕΤΑΣ ΑΙΔΟΥ. Να σεβόμαστε αυτούς που μας ικετεύουν.
 6. ΣΕΑΥΤΟΝ ΑΙΔΟΥ. Να σεβόμαστε τον εαυτό μας.
 7. ΦΟΝΟΥ ΑΠΕΧΟΥ. Να μη φονεύουμε.
 8. ΟΡΚΩ ΜΗ ΧΡΩ. Να μην ορκιζόμαστε.
 9. ΟΥΣ ΤΡΕΦΕΙΣ, ΑΓΑΠΑ. Να αγαπάμε αυτούς που τρέφουμε.
 10. ΕΣΤΙΑΝ ΤΙΜΑ. Να τιμάμε το σπίτι μας.
 11. ΓΑΜΟΥΣ ΚΡΑΤΕΙ. Να σεβόμαστε τον γάμο μας.
 12. ΓΑΜΕΙΝ ΜΕΛΛΟΝ ΚΑΙΡΟΝ ΓΝΩΘΙ. Να παντρευόμαστε την
κατάλληλη στιγμή.
 13. ΕΞ ΕΥΓΕΝΩΝ ΓΕΝΝΑ. Να προσπαθούμε να συγγενεύσουμε με καλούς
ανθρώπους.
 14. Ο ΜΕΛΛΕΙΣ ΔΟΣ. Να δίνουμε φροντίδα (αγάπη) σε όσους νοιαζόμαστε.
 15. ΗΤΤΩ ΥΠΕΡ ΔΙΚΑΙΟΥ. Να μαχόμαστε για το δίκαιο , το καλό, το σωστό,
το χρήσιμο.
 16. ΦΡΟΝΕΙ ΘΝΗΤΑ. Να σκεφτόμαστε όπως αρμόζει σε θνητούς (όχι ως
θεοί).  17. ΕΥ ΠΑΣΧΕ ΘΝΗΤΟΣ. Να υπομένουμε ότι συμβείως θνητοί.
 18. ΑΡΧΕ ΣΕΑΥΤΟΥ. Να κυριαρχούμε (επιβαλλόμαστε) του εαυτού μας
(αυτοπειθαρχία).
 19. ΘΥΜΟΥ ΚΡΑΤΕΙ. Να συγκρατούμε τον θυμό μας.
 20. ΟΜΙΛΕΙ ΠΡΑΩΣ. Να ομιλούμε με πραότητα.
 21. ΗΔΟΝΗΣ ΚΡΑΤΕΙΝ. Να είμαστε εγκρατείς.
 22. ΓΛΩΤΤΑΝ ΙΣΧΕ. Nα συγκρατούμε τη γλώσσα μας.
 23. ΓΛΥΤΤΗΣ ΑΡΧΕ. Να κυριαρχούμε στη γλώσσα μας.
 24. ΜΗ ΘΡΑΣΥΝΟΥ. Να μην είμαστε θρασείς.
 25. ΑΡΡΗΤΑ ΜΗ ΛΕΓΕ. Να μην αποκαλύπτουμε μυστικά.
 26. ΛΕΓΕ ΕΙΔΩΣ. Να λέμε ό,τι γνωρίζουμε.
 27. ΟΦΘΑΛΜΟΥ ΚΡΑΤΕΙ. Να ελέγχουμε ό,τι βλέπουμε.
 28. ΠΙΝΩΝ ΑΡΜΟΖΕΣ. Όταν πίνουμε, να είμαστε συγκρατημένοι.
 29. ΑΚΟΥΣΑΣ ΝΟΕΙ. Να κατανοούμε αφού ακούσουμε (να
αντιλαμβανόμαστε με τα μάτια του νου).
 30. ΦΡΟΝΗΣΙΝ ΑΣΚΕΙ. Να καλλιεργούμε τη σκέψη, νου, μυαλό…
 31. ΜΕΛΕΤΕΙ ΤΟ ΠΑΝ. Να μελετάμε τα πάντα.
 32. ΒΟΥΛΕΥΟΥ ΧΡΟΝΩ. Να σκεπτόμαστε τα χρήσιμα.
 33. ΓΝΟΥΣ ΠΡΑΤΤΕ. Να πράττουμε με επίγνωση.
 34. ΠΑΣΙ ΔΙΑΛΕΓΟΥ. Να συνδιαλεγόμαστε με όλους.
 35. ΑΚΟΥΕ ΠΑΝΤΑ. Να ακούμε τα πάντα.
 36. ΑΚΟΥΩΝ ΟΡΑ. Όταν ακούμε, βλέπουμε.
 37. ΔΟΞΑΝ ΔΙΩΚΕ. Να επιδιώκουμε τη δόξα ή να γνωρίζουμε και άλλες
γνώμες.
 38. ΔΟΞΑΝ ΜΗ ΛΕΙΠΕ. Να μην υποτιμούμε τη δόξα.
 39. ΚΑΛΟΝ ΤΟ ΛΕΓΕ. Να λέμε το ορθό, το δίκαιο, την αλήθεια.  40. ΕΥΛΟΓΕΙ ΠΑΝΤΑΣ. Να λέμε καλά λόγια για όλους.
 41. ΟΣΙΑ ΚΡΙΝΕ. Να κρίνουμε με αγιότητα.
 42. ΕΥΓΕΝΕΙΑΝ ΑΣΚΕΙ. Να είμαστε ευγενείς ή να έχουμε ευγενική ψυχή.
 43. ΦΙΛΟΦΡΟΝΕΙ ΠΑΣΙΝ. Να αγαπάμε τους πάντες (ανθρώπους) και τα
πάντα.
 44. ΕΥΠΡΟΣΗΓΟΡΟΣ ΓΙΝΟΥ. Να είμαστε ευπροσήγοροι (παρηγορητικοί).
 45. ΕΥΦΗΜΟΣ ΙΣΘΙ. Να έχουμε καλή φήμη.
 46. ΕΥΦΗΜΙΑΝ ΑΣΚΕΙ. Να χρησιμοποιούμε την καλή μας φήμη.
 47. ΦΥΛΑΚΗΝ ΠΡΟΣΕΧΕ. Να είμαστε σε εγρήγορση.
 48. ΟΜΟΙΟΙΣ ΧΡΩ. Να συναναστρεφόμαστε με τους ομοίους μας.
 49. ΟΡΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ. Να προνοούμε για το μέλλον.
 50. ΥΒΡΙΝ ΜΙΣΕΙ. Να μη βρίζουμε, να μισούμε την ύβρη.
 51. ΕΥΧΟΥ ΔΥΝΑΤΑ. Να ευχόμαστε με όλη τη δύναμη της ψυχής μας
(αληθινά).
 52. ΧΡΗΣΜΟΥΣ ΘΑΥΜΑΣΕ. Να εκτιμούμε τους χρησμούς.
 53. ΦΙΛΟΙΣ ΒΟΗΘΕΙ. Να βοηθάμε τους φίλους.
 54. ΦΙΛΙΑΝ ΑΓΑΠΑ. Να αγαπάμε τη φιλία.
 55. ΦΙΛΟΙΣ ΕΥΝΟΕΙ. Να ευνοούμε (βοηθάμε) τους φίλους.
 56. ΦΙΛΙΑΝ ΦΥΛΑΤΤΕ. Να διαφυλάττουμε τη φιλία.
 57. ΦΙΛΩ ΧΑΡΙΖΟΥ. Να είμαστε πάντα διαθέσιμοι στους φίλους μας (ή σε
αυτούς που αγαπάμε).
 58. ΝΕΩΤΕΡΟΝ ΔΙΔΑΣΚΕ. Να διδάσκεις τους νεότερους.
 59. ΥΙΟΥΣ ΠΑΙΔΕΥΕ. Να εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας.
 60. ΣΟΦΙΑΝ ΖΗΤΕΙ. Να αναζητούμε τη σοφία ή να είμαστε φιλομαθείς (φίλοι
της σοφίας).
 61. ΜΑΝΘΑΝΩΝ ΜΗ ΚΑΜΝΕ. Να μην κουραζόμαστε να μαθαίνουμε.  62. ΓΝΩΘΙ ΜΑΘΩΝ. Να γνωρίζουμε αφού μάθουμε.
 63. ΣΟΦΟΙΣ ΧΡΩ. Να συναναστρεφόμαστε με σοφούς ή να χρησιμοποιούμε
τη σοφία τους.
 64. ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΓΙΝΟΥ. Να γίνουμε φιλόσοφοι.
 65. ΣΑΥΤΟΝ ΙΣΘΙ. Να μη χάνουμε τον εαυτό μας.
 66. ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ. Να γνωρίζουμε τον εαυτό μας (πρώτα).
 67. ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΝΤΕΧΟΥ. Να προσηλωνόμαστε στην εκπαίδευσή μας και
να υπομένουμε τις δυσκολίες της.
 68. ΗΘΟΣ ΔΟΚΙΜΑΖΕ. Να επιδοκιμάζεις το ήθος.
 69. ΤΕΧΝΗ ΧΡΩ. Να ασκούμε ή να χρησιμοποιούμε την τέχνη.
 70. ΕΥΕΡΓΕΣΙΑΣ ΤΙΜΑ. Να εκτιμούμε τις ευεργεσίες που μας γίνονται.
 71. ΑΓΑΘΟΥΣ ΤΙΜΑ. Να τιμούμε τους αγαθούς (τις καλές πράξεις των
άλλων).
 72. ΕΠΑΙΝΕΙ ΑΡΕΤΗΝ. Να επαινούμε την αρετή (ή τον ενάρετο).
 73. ΤΥΧΗΝ ΝΟΜΙΖΕ. Να έχουμε κατά νου το τυχαίο που θα συμβεί
(πρόληψη).
 74. ΤΥΧΗ ΜΗ ΠΙΣΤΕΥΕ. Να μην πιστεύουμε στην τύχη (στα τυχερά
παιχνίδια) ή να μη γινόμαστε τυχοδιώκτες.
 75. ΤΥΧΗΝ ΣΤΕΡΓΕ. Να αποδεχόμαστε τα μοιραία γεγονότα-ατυχίες της
ζωής μας.
 76. ΕΓΓΥΗΝ ΦΕΥΓΕ. Να αποφεύγουμε να εγγυόμαστε για κάποιον ή για
κάτι.
 77. ΧΑΡΙΝ ΕΚΤΕΛΕΙ. Να κάνουμε χάρες.
 78. ΕΥΤΥΧΙΑΝ ΕΥΧΟΥ. Να ευχόμαστε ευτυχία.
 79. ΟΝΕΙΔΟΣ ΕΧΘΑΙΡΕ. Να εχθρεύεσαι τον χλευασμό.
 80. ΥΒΡΙΝ ΑΜΥΝΟΥ. Να προφυλάσσεσαι από την ύβρη.
 81. ΛΕΓΕ ΠΡΑΤΤΕ ΔΙΚΑΙΑ. Να πράττουμε δίκαια.  82. ΚΡΙΝΕ ΔΙΚΑΙΑ. Να κρίνουμε δίκαια ή να είμαστε δίκαιοι στην κριτική
μας.
 83. ΑΔΙΚΕΙΝ ΜΙΣΕΙ. Να μισούμε την αδικία.
 84. ΚΡΙΤΗΝ ΓΝΩΘΙ. Να γνωρίζουμε τον κριτή μας.
 85. ΑΔΩΡΟΔΟΚΗΤΟΣ ΔΙΚΑΖΕ. Να δικάζουμε χωρίς δωροδοκία.
 86. ΑΙΤΙΩ ΠΑΡΟΝΤΑ. Να αιτιολογούμε όσα μάς συμβαίνουν.
 87. ΥΙΟΙΣ ΜΗ ΚΑΤΑΘΑΡΡΕΙ. Να μην αποκαρδιώνουμε τα παιδιά μας.
 88. ΚΟΙΝΟΣ ΓΙΝΟΥ. Να είμαστε κοινωνικοί.
 89. ΑΠΟΚΡΙΝΟΥ ΕΝ ΚΑΙΡΩ. Να αποκρινόμαστε τον κατάλληλο καιρό.
 90. ΠΡΑΤΤΕ ΑΜΕΤΑΝΟΗΤΩΣ. Να πράττουμε με σιγουριά (δίχως
αμφιβολίες).
 91. ΕΛΠΙΔΑ ΑΙΝΕΙ. Να δοξάζεις την ελπίδα (να μην απογοητευόμαστε ή να
μη χάνουμε την ελπίδα μας).
 92. ΤΩ ΒΙΩ ΜΑΧΟΥ. Να μαχόμαστε (αγωνιζόμαστε) για τη ζωή.
 93. ΑΤΥΧΟΥΝΤΙ ΣΥΝΑΧΘΟΥ. Να συμπάσχουμε με τον δυστυχή.
 94. ΧΡΟΝΟΥ ΦΕΙΔΟΥ. Να εκμεταλλευόμαστε τον χρόνο μας.
 95. ΠΕΡΑΣ ΕΠΙΤΕΛΕΙ ΜΗ ΑΠΟΔΕΙΛΙΩΝ. Να μη διστάζουμε να
τελειώνουμε ό,τι αρχίζουμε.
 96. ΕΠΙΤΕΛΕΙ ΣΥΝΤΟΜΩΣ. Να πληρώνουμε (τελειώνουμε) αμέσως ή χωρίς
αναβολή.
 97. ΚΑΙΡΟΝ ΠΡΟΣΔΕΧΟΥ. Να δεχόμαστε τον χρόνο.
 98. ΓΗΡΑΣ ΠΡΟΣΔΕΧΟΥ. Να αποδεχόμαστε το γήρας.
 99. ΑΜΑΡΤΑΝΩΝ ΜΕΤΑΝΟΕΙ. Να μετανοούμε για τις ανομίες, λάθη,
αμαρτίες μας.
 100. ΕΡΙΝ ΜΙΣΕΙ. Να μισούμε την έριδα (φιλονικία).
 101. ΟΜΟΝΟΙΑΝ ΔΙΩΚΕ. Να επιδιώκουμε την ομόνοια (ειρήνη, ομοψυχία).
 102. ΒΙΑΣ ΜΗ ΕΧΟΥ. Να αποφεύγουμε τη βία.  103. ΒΙΑΝ ΜΗΔΕΝ ΠΡΑΤΤΕΙΝ. Να μην κάνουμε τίποτα με βία.
 104. ΝΟΜΩ ΠΕΙΘΟΥ. Να πειθαρχούμε στον νόμο ή να είμαστε νομοταγείς.
 105. ΤΟ ΚΡΑΤΟΥΝ ΦΟΒΟΥ. Να φοβόμαστε τον ανώτερο (ή τον άρχοντα).
 106. ΘΝΗΣΚΕ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ. Να πεθαίνουμε για την πατρίδα.
 107. ΕΧΘΡΟΥΣ ΑΜΥΝΟΥ. Να προφυλασσόμαστε από τους εχθρούς μας.
 108. ΕΠΙ ΡΩΜΗ ΜΗ ΚΑΥΧΩ. Να μην καυχιόμαστε για τη δύναμή μας.
 109. ΜΗ ΑΡΧΕ ΥΒΡΙΖΕΙΝ. Να μην κυριαρχούμε με αλαζονεία.
 110. ΛΑΒΩΝ ΑΠΟΔΟΣ. Όταν λαμβάνουμε, να δίνουμε.
 111. ΕΥΓΝΩΜΩΝ ΓΙΝΟΥ. Να είμαστε ευγνώμονες.
 112. ΠΡΟΝΟΙΑΝ ΤΙΜΑ. Να εκτιμούμε τη βοήθεια από όπου και αν
προέρχεται.
 113. ΥΦΟΡΩ ΜΗΔΕΝΑ. Κανέναν να μην βλέπουμε με καχυποψία.
 114. ΑΛΛΟΤΡΙΩΝ ΑΠΕΧΟΥ. Να απέχουμε από κακίες, δολοπλοκίες
(αλλότρια).
 115. ΨΕΓΕ ΜΗΔΕΝΑ. Να μην κατηγορούμε κανέναν.
 116. ΔΙΑΒΟΛΗΝ ΜΙΣEI. Να μισούμε τη διαβολή (να μη βάζουμε λόγια).
 117. ΦΘΟΝΕΙ ΜΗΔΕΝΙ. Κανέναν να μην φθονούμε ή ζηλεύουμε.
 118. ΑΠΕΧΘΕΙΑΝ ΦΕΥΓΕ. Να Να αποφεύγεις την απέχθεια (κακία).
 119. ΕΧΘΡΑΣ ΔΙΑΛΥΕ. Να διαλύουμε τις έχθρες.
 120. ΚΑΚΙΑΝ ΜΙΣΕΙ. Να μισούμε την κακία.
 121. ΚΑΚΙΑΣ ΑΠΕΧΟΥ. Να απέχουμε από την κακία.
 122. ΔΟΛΟΝ ΦΟΒΟΥ. Να φοβόμαστε τον δόλο.
 123. ΑΠΟΝΤΙ ΜΗ ΜΑΧΟΥ. Να μην κακολογούμε αυτόν που είναι απών.
 124. ΠΛΟΥΤΕΙ ΔΙΚΑΙΩΣ. Να πλουτίζουμε δίκαια.
 125. ΔΙΚΑΙΩΣ ΚΤΩ. Να αποκτούμε τίμια (δίκαια).
 126. ΠΟΝΕΙ ΜΕΤ’ ΕΥΚΛΕΙΑΣ. Να κοπιάζουμε δίκαια.  127. ΠΛΟΥΤΩ ΑΠΟΣΤΕΙ. Να αποστασιοποιούμαστε από τον πλούτο.
 128. ΧΡΩ ΧΡΗΜΑΣΙ. Να χρησιμοποιούμε τα χρήματά μας.
 129. ΔΑΠΑΝΩΝ ΑΡΧΟΥ. Να ελέγχουμε τις δαπάνες μας.
 130. ΕΧΩΝ ΧΑΡΙΖΟΥ. Όταν έχουμε, να χαρίζουμε.
 131. ΧΑΡΙΖΟΥ ΕΥΛΑΒΩΣ. Λογικά να χαρίζουμε.
 132. ΚΤΩΜΕΝΟΣ ΗΔΟΥ. Να ευχαριστιόμαστε με αυτά που αποκτάμε.
 133. ΕΡΓΑΖΟΥ ΚΤΗΤΑ. Να κοπιάζουμε για πράγματα άξια κτήσης.
 134. ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ. Κάθε τι που έχει μέτρο είναι άριστο, δηλαδή το
καλύτερο.
 135. ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ. Τίποτα να μην είναι υπερβολικό.
 136. ΕΥΣΕΒΕΙΑΝ ΦΥΛΑΤΤΕ. Να είμαστε ευσεβείς.
 137. ΑΙΣΧΥΝΗΝ ΣΕΒΟΥ. Να σεβόμαστε την εντροπή.
 138. ΚΙΝΔΥΝΕΥΕ ΦΡΟΝΥΜΩΣ. Με σύνεση και λογική να κινδυνεύουμε.
 139. ΜΗ ΕΠΙ ΠΑΝΤΙ ΛΥΠΟΥ. Να μη λυπόμαστε για το κάθε τι.
 140. ΑΛΥΠΩΣ ΒΙΟΥ. Να επιδιώκουμε να ζούμε χωρίς λύπες.
 141. ΤΕΛΕΥΤΩΝ ΑΛΥΠΟΣ. Να πεθαίνουμε χωρίς λύπη.
 142. ΙΔΙΑ ΦΥΛΑΤΤΕ. Να προστατεύουμε τα δικά μας.
 143. ΤΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΘΗΡΩ. Να κυνηγάμε το καλό μας.
 144. ΣΕΑΥΤΟΝ ΕΥ ΠΟΙΕΙ. Να κάνουμε ό,τι καλύτερο για τον εαυτό μας.
 145. ΠΡΟΓΟΝΟΥΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ. Να τιμούμε τους προγόνους.
 146. ΕΠΙ ΝΕΚΡΩ ΜΗ ΓΕΛΑ. Να μην κοροϊδεύουμε τους νεκρούς.
 147. ΕΠΑΓΓΕΛΟΥ ΜΗΔΕΝΙ. Να μη διατάζουμε κανέναν.
 148. ΠΑΙΣ ΩΝ ΚΟΣΜΙΟΣ ΙΣΘΙ, ΗΒΩΝ ΕΓΚΡΑΤΗΣ, ΜΕΣΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣ,
ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ ΣΟΦΟΣ. Παιδιά να είμαστε κόσμιοι, έφηβοι εγκρατείς,
άνδρες δίκαιοι, γέροντες σοφοί.
 Εκτός, πάντως, από τα παραπάνω, υπάρχουν και άλλες αρχαιοελληνικές ηθικές
ρήσεις και γνωμικά μεστότατα σοφίας, όπως π.χ. τα εξής:

 * Καλώς πένεσθαι μάλλον, η πλουτεΐν κακώς (Καλύτερα να είσαι φτωχός και
δίκαιος παρά πλούσιος και άδικος) (Αντιφάνη).
 * Ζημίαν αίρείσθαι μάλλον η κέρδος αίσχρόν (Να προτιμάς τη ζημιά πιο
πολύ παρά το αισχρό κέρδος) (Χίλωνα).
 * Ύπέρ σεαυτού μη φράσης εγκώμιον (Μην επαινείς ποτέ τον εαυτό σου)
(Μενάνδρου).
 * Ευτυχών μη ϊσθι υπερήφανος, άπορησας μη ταπεινού (Όταν ευτυχήσεις να
μην είσαι υπερήφανος και όταν βρίσκεσαι σε δυσκολία να μην ταπεινώνεσαι)
(Κλεόβουλου και Περίανδρου).
 * Μη προπετώς τούς άνθρώπους, μητε μέμφεσθαι μητε επαινείν (Να μην
κατηγορείς ούτε να επαινείς με επιπολαιότητα τους ανθρώπους) (Πλάτωνα).
 * Ό μέλλεις πράττειν, μη πρόλεγε, άποτυχών γάρ γελασθηση (Αυτό που
πρόκειται να κάνεις να μην το διαλαλείς από πρώτα, γιατί αν αποτύχεις θα
γελοιοποιηθείς) (Πιττακού).
 * Δόλιον άνδρα φεύγε παρ’ ολου του βίου (Να αποφεύγεις τον δόλιο
άνθρωπο σε όλη σου τη ζωή) (Μενάνδρου).
 * Πρός κέντρα μη λάκτιζε, μη πταίσας μογης (Να μην κλωτσάς τα αγκάθια,
γιατί με τα κτυπήματα μπορεί να πληγωθείς) (Αισχύλου).
 * Βία μηδέ πράττειν (Να μην κάνεις τίποτα με τη βία) (Κλεόβουλου).
 * Τό ξίφος άμφιβαλου πρός μη φόνον άλλά ες άμυναν (Να μη σύρεις το
ξίφος για να φονεύσεις, αλλά για να αμυνθείς) (Φωκυλίδη).
 * Ίσχυρόν οντα, πράον είναι, οπως οί πλησίον αιδώνται μάλλον η φοβώνται
(Όταν έχεις ισχύ να είσαι πράος, για να σε σέβονται οι άλλοι και όχι να σε
φοβούνται) (Χίλωνα).

πηγή: http://adiotos.wordpress.com/2010/08/02/delfika-paragelmata/